Bakü
Azerbaycan hükümeti, 2. Karabağ Savaşı'nın bittiği 10 Kasım 2020'den itibaren tek sayaç kaybeden alanda çalışmalara başladı. İşgal devrinde 30 sene süresince Ermenilerce bozma edilen ve süreduran bırakılan, müşterek sene ilkin de hararetli çatışmaların yaşandığı bölge, bundan böyle "akıllı şehir" ve "akıllı köy" konseptli iskân birimlerinin, havalimanlarının ve yolların mensur edildiği, ekincilik alanlarının ekilmeye başlandığı müşterek semt biçimine geldi.
İşgalden kurtarılan bölgeler, aradan sabık müşterek yılda sıkı çalışmaların yapıldığı şişman müşterek şantiyeyi andırıyor. Bir sene ilkin bölgenin emektar yollarında akım fail tanklar bundan böyle yerlerini iş makineleri ve kamyonlara bırakmış durumda. Bir yandan toy enfrastrüktür ve üstyapı projelerinin temeli atılırken öteki yandan yapımı tamamlanan planlar hizmete giriyor.
Bölgede yaşama geçirilen önceki şişman proje ise Fuzuli Uluslararası Havalimanı oldu. Temeli 14 Ocak 2021'de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev çeşidinden atılmış hava meydanı en efdal arsıulusal standartlara akıllıca adına 8 ayda mensur edildi. "Karabağ'ın dünyaya oluşturulan kapısı" adına vasıflandırılan havalimanının açılışı Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla 26 Ekim'de yapıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fuzuli Uluslararası Havalimanı'na nazil önceki mutluluk başkanı oldu.
Yıl içinde temeli atılmış Zengilan ve Laçın havalimanlarında da prodüksiyon emekleri sürüyor.
Göçmenlerin yurtlarına dönmesi ve Karabağ'da yaşamın yeninden canlanması, Azerbaycan hükümetinin öncelikleri ortada arsa alıyor.
Azerbaycan'da, göçmenlerin dede yurtlarına dolaşım süreci bulunan "Büyük Dönüş" düşüncesince meydana getirilen ameliyat şahsen Cumhurbaşkanı Aliyev'in yönerge ve denetimleriyle yaşama geçiriliyor. İşgalden kurtarılan yerlerin imarı düşüncesince 2021 mutluluk bütçesinden 2,2 bilyon manat (1,29 bilyon dolar) ayrıldı. Bu tutar yetmezse mutluluk ek tahsisat ayıracak.
Bölgedeki topu topu iskân birimleri nehiy devrinde ağız ağıza bozma edilmiş bulunduğu düşüncesince memleket ve kentlerin baştan mensur edilmesi gerekiyor. Azerbaycan yönetimi memleket bazında önceki adına Ağdam'ın baştan kurulmasını planlıyor. İşgal devrinde "hayalet kent" biçimine dönüşen ve "Kafkasya'nın Hiroşiması" biçiminde vasıflandırılan Ağdam'ın master planı hazırlandı ve prodüksiyon emekleri başladı. Ağdam, kestirmece 3 sene sonradan 50 binden aşkın bireyin yaşayacağı çağdaş müşterek memleket olacak.
Savaş daha sonra önceki iskan Zengilan'daki 'Akıllı köy'de olacak
Hükümet, karye bazında ise önceki adına Zengilan'ın Ağalı köyünü iskana açmayı hedefliyor. "Akıllı köy" konseptiyle baştan yapılandırılan Ağalı köyünde 200 bağımsız ev mensur ediliyor. Alternatif erke kaynaklarının, ekolojik sıtma ve çokbilmiş aydınlatma sistemleri ile mensur edilen köyün sene böylecene tamamlanması, 2022 başlarında ise önceki sakinlerinin köye yerleşmesi hedefleniyor.
"Akıllı köy"ün hoppadak yanı başlangıcında ise Türk ve Azerbaycanlı yatırımcılarca ekincilik parkı projesi başlatıldı. Cumhurbaşkanları Erdoğan ve Aliyev çeşidinden temeli atılmış Dost Agropark Akıllı Tarım Kampüsü'nde çağdaş teknolojilerle ekincilik faaliyetleri gerçekleştirilecek.
Ekin alanları, seralar, kocabaş efsanevi çiftliği ve kâr bahçelerinin arsa alacağı ekincilik parkının topu topu evreleri tamamlandığında 500 insana istihdam sağlanması ve 100 milyon doların üzerinde müşterek envestisman ekosistemi oluşturulması hedefleniyor.
20 bin hektar meydan mayınlardan temizlendi
İşgalden kurtarılan alanlarda imarın önündeki en şişman bariyer Ermenilerin döşediği mayınlar. Bölgede, Ermenilerce döşenen yüzbinlerce mayın bulunduğu kestirim ediliyor.
2. Karabağ Savaşı'nın bittiği 10 Kasım 2020'den bugüne denli kestirmece 20 bin hektar meydan mayın tasfiye uzmanlarınca tarandı. İşgalden kurtarılan alanlarda Ermenistan ordusunun döşediği kestirmece 50 bin mayın ve patlamamış cephane nötr bir duruma getirildi.
Kurtarılan yerler 30 sene sonradan baştan Azerbaycan'ın enerjisiyle aydınlandı
Azerbaycan hükümeti, kurtarılan yerlere çarpıcılık duyurmak düşüncesince çalışmalara şimdi harp bitmeme ederken başladı. Ülkenin çarpıcılık iletiminden mesul kurumu Azernerji, sene içinde Laçın'ın Gülebird köyündeki emektar çarpıcılık santralini aracısız geçirerek meşgul bir duruma getirdi. Açılışı 14 Şubat 2021'de meydana getirilen santral, işgalden kurtarılan alanlarda harp daha sonra faaliyete sabık önceki bina oldu.
Zorlu arsa ve kaba hava koşullarına karşın Fuzuli'deki Şükürbeyli dönüştürücü merkezinden Şuşa'ya 75 kilometrelik konveksiyon hattı mensur edildi. Bu hattın yapımı 73 devir sürerken Şuşa'da toy dönüştürücü merkezi mensur edilerek hizmete girdi.
İşgalden kurtarılan Cebrayıl, Fuzuli, Zengilan, Gubadlı ve Kelbecer'de de dönüştürücü merkezleri mensur edilerek faaliyete başladı. Şükürbeyli dönüştürücü merkezinden Zengilan'a mayınlı alanlardan, dağlık ve arızalı arazilerden sabık 110 kilometrelik, Daşkesen'den Kelbecer'e sarp kayalıklardan ve Murovdağ'dan sabık 70 kilometrelik güzergâh çekildi.
İşgalden kurtarılan Sukavuşan nahiyesinde 2 ıvır zıvır ölçekli su çarpıcılık santrali tamamlanarak hizmete girdi, Kelbecer'de mensur edilen benzeri santralci ise bitirilmek üzere.
Ağdam ilinde 2 dönüştürücü merkezi mensur edilmekte ve buraya 35 kilometrelik çarpıcılık hattı döşeniyor. Hem hattın aynı zamanda dönüştürücü merkezlerinin DOĞRU günlerde faaliyete geçmesi bekleniliyor.
Elektrik hattı döşenen bölgelere, hatla baş başa fiber optikçi genel ağ hattı da çekildi.
Bölge toy yollarla örülüyor
Azerbaycan, kurtarılan yerlerin topu topu istikametlerinde toy karayolları mensur ediyor.
Azerbaycan ordusunun Şuşa'yı örtbas etmek düşüncesince dağlık ve ormanlık alanlardan izleme etmiş bulunduğu güzergahta mensur edilen ve "Zafer yolu" diyerek bilinen 101,5 kilometrelik karayolu tamamlandı ve faaliyete geçti. Fuzuli'den Şuşa'ya uzanan ikinci yolda ise imal emekleri sürüyor.
Toğanalı-Kelbecer, Kelbecer-Laçın, Hudaferin-Laçın, Şükürbeyli-Hadrut, Fuzuli-Hadrut, Berde-Ağdam, Ağdam-Fuzuli, Naftalan-Talış ve Zengezur Koridoru'nun müşterek parçasını oluşturacak Horadiz-Ağbend istikametinde kere emekleri sürüyor.
Yapımı tamamlanan ve devam eden karayollarının mecmu uzunluğu 723 kilometre. Kelbecer ve Laçın illeri dahilinde de mecmu uzunluğu 584 kilometre olacak yöntemler mensur ediliyor. Bölgedeki esas karayollarının 2025'e denli tamamlanması hedefleniyor. İşgalden kurtarılan alanlarda mensur edilen tünellerin mecmu uzunluğu ise 62 kilometre. Yol imalinde 13 binden aşkın iştirakçi çalışıyor.