Bağdat
Dünya Bankası verilerine göre, gelirinin yüzdelik 90'ı petrole alakalı 40 milyon sözü geçen Irak, su ihtiyacının iri bölümünü Dicle ve Fırat nehirlerinden karşılıyor.
Ancak İran'ın ilkin yazları Irak'a müteveccih su akışını durdurması, kısmını değiştirmesi ve baraj inşaları Irak'ta hayatı aksi etkiliyor ve halkın tepkisine hastalık oluyor.
İran'a müteveccih protestolar
Irak'ta 2018'in yazları sıcaklığın 50 dereceyi geçmiş olduğu güneydeki Basra'da sokaklara dökülen halk, suyu kestiği düşüncesince İran yönetimini gıcırtı etmişti. Bazı raporlara göre, İran topraklarından Irak’a cari pis ve tuzlu sular da zirai bölgelerde yıkımlara defa açmış ve nice fellah ülkelerini bırakıp Basra şehir merkezine huruç geçirmek mecburiyetinde kalmıştı. İran'dan meydana gelen su kesintileri sabık yazları da Irak'taki Dicle ve Fırat nehirlerinde su düzeyinin gözle görülmekte şekilde azalmasına hastalık olmuştu.
Irak'ın sunulan kalmış olduğu su kesintilerinden doğudaki Diyala halkı da ağır manada etkileniyor. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan Diyala vilayetinin su ihtiyacının tamamına yakını İran'a bağlı.
İran'ın uyguladığı su kesintilerinden Irak'ta etkilenen birlikte gayrı semt de kuzeydeki Süleymaniye vilayetinde arazi düzlük Derbendihan ve Dokan Barajı. İran, arada sırada buraya mevrut su miktarını da kısıntı zımnında gidiyor. Bu sebeple devir hin buralardaki su seviyesinde yüzdelik 70'lere vasıl eksilme oluyor.
Özellikle yazları ortaya çıkan bu sorun hem Irak merkezi yönetimini aynı zamanda Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) ağır halde bırakıyor.
İran'daki Zagros Dağları'ndan doğan sular Irak’ta Dicle Nehri’ne katılıyor. Bu kaynakların en mühimleri kuzeyden güneye akla yatkın sırayla Küçük Zap, Diyala, Karkeh ve Karun Nehirleri. Bunların haricinde da gene bu kollara eklenen nice ıvır zıvır taraf paradigma bulunuyor.
Bu kollardan birisi bulunan ve Diyala Nehri’ne eklenen Vind Nehri yazları İran çeşidinden kesintiye sunulan kalıyor. Her sene haziran ayında başlamış bulunan ve ekim-kasıma denli bitmeme fail bu kesintiler dolayısıyla Diyala’ya ilişkin Hanekin ilçesi ve gayrı yerler zirai bölgelerde ağır sorun yaşıyor. Bu mesail zirai istihsal kaybı ve çölleşme tehlikesini de yanı sıra getiriyor.
İran başkaca Irak’ın anne su yatağı bulunan Dicle Nehri’ne eklenen ve İran’da doğan taraf çocuklar üstünde dip birlikte baraj inşasına başladı. Böylece İran'ın ilkin yazları Irak’a revan suları ya ağız ağıza yada iri miktarda kesmesi, doğrusu ağır birlikte su derdi canlı Irak’ta su problemininin tedricen derinleşmesine defa açtı.
- Irak, İran'ı arsıulusal mahkemeye kullanmak istiyor
Irak Su Kaynakları Bakanı Mehdi Reşid Hamdani, hâlâ geçmiş meydana getirdiği birlikte açıklamada, İran'ı, Fırat ve Dicle nehirlerinin birleşmesi ile oluşan Şatt-ül Arap Nehri suyunun paylaşılmasını öngören 13 Haziran 1975 günlü Cezayir Anlaşması'na dönmeye çağırmıştı. Iraklı Bakan, İran'ın su kısmını değiştirmesini de eleştirmiş ve bunun arsıulusal sözleşmelere karşıt bulunduğunu belirtmişti.
Hamdani, sabık ilkgüz ayında da Irak resmi büyüklük televizyonuna meydana getirdiği açıklamada, "Dışişleri Bakanlığımız, İran'ı arsıulusal mahkemelerde yakınma geçirmek düşüncesince lüzumlu işlemleri tamamlamaya çalışıyor." ifadelerini kullanmıştı.
Bu arada Irak zarfında İran'ın su yönetimine gönül rahatlığı politik birliğin olmaması da dikkati çekiyor. İran'a benzeyen Şii politik ve silahlı gruplar, hükümetin İran'a gönül rahatlığı kelimesiz kalmasını istiyor ve bu yönde edisyon uyguladıkları tabir ediliyor. Ancak Irak'ın su yönetimindeki başarısızlıkları da probleminin birlikte bambaşka sebebi adına öne çıkıyor.
Saddam döneminden küsurat barajlar
Dicle ve Fırat nehirleri üstünde muhtelif amaçlarla makbul barajlar var. Dicle Nehri üstünde 1986'da faaliyete geçirilen Musul Barajı, Irak'ın en ehemmiyetli su yatağı olma durumuna sahip.
Ayrıca Dicle Nehri üzerinde; Dokan, Derbendihan, Adhaim, Beduha, Dibis, Hemrin, Kut, Samara, Elvend ve Duhok Barajları da bulunuyor.
Fırat Nehri üstünde arazi düzlük ve gene 1986'da mensur edilen Hadise Barajı da bu bölgedeki en iri baraj adına biliniyor. Nehir üstündeki gayrı barajlar da Hirdiye, Ramadi ve Felluce.
Sözü edilen ve şu anda Irak'ın su ihtiyacını karşılayan barajların doğrudan bütünü Irak'ın yatık önderi Saddam Hüseyin yahut ondan eskiden zamanlarda mensur edildi. Irak'ta 2003 Amerika işgalinden sonradan inşasına değişmeyen maruz fakat hâlâ tamamlanmayan barajlar da mevcut.
İki ırmak üstünde mensur edilen barajların çoğunda çıtırbom enfrastrüktür ve bakımsızlıktan ötürü canlılık üretimi baş döndürücü kısıtlanmış ve bu barajlar yalnızca su sübvansiyon vazifesinde kullanılıyor. Bu sebeple Irak, İran kabil bitişik ülkelerden canlılık ithal ediyor yada değişik yöntemlerle canlılık ihtiyacını karşılamaya çalışıyor.
Eski Irak Su Kaynakları Bakanı Hasan Cenabi'ye göre, Irak'taki Dicle Nehri'nin su kaynağının yüzdelik 18'i İran'dan geliyor. Irak'a İran'dan mevrut salname su miktarı ise kısaca 70 bilyon metreküp. Bu da Irak'ın su ihtiyacının yüzdelik 35'ine denktaş geliyor.
Irak ile İran ortada sınırların baştan çizilmesi ve su yönetimi dair 13 Haziran 1975'te Cezayir Anlaşması imzalanmıştı. Saddam Hüseyin yönetimi İran'da Humeyni'nin iktidara gelmesiyle bu anlaşmayı lağvettiğini duyurmuştu. Ancak Irak'ın emektar cumhurbaşkanlarından Celal Talabani, bahis konusu anlaşmanın lağvedilmediğini açıklamıştı.
Mevcut Irak yönetimi ise anlaşmanın kimi maddelerini baştan ayarlamak istese de İran buna yanaşmıyor ve bunun düşüncesince masaya oturmayı reddediyor.