İstanbul
Uzmanlar ABD, İngiltere ve Avustralya arasında imzalanan "AUKUS" anlaşması ile Quard Liderleri denli oluşumları, ortak nevi Pasifik NATO'su şekilde değerlendiren Çin'in, harp uçaklarıyla yoğun pıtrak Tayvan hava alanını ihlal ederek Amerika ve müttefiklerine askeri yıldırı verdiğini belirtti.
AUKUS İttifakı dünyanın merkezini mi değiştirdi?Tayvan: Çin'e ilişik 52 harp uçağı iklim defans sahamıza girdiUfuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Sencer İmer, Süleyman Demirel Üniversitesi Asya-Pasifik Araştırmalar Merkezi Direktörü Dr. Öğretim Üyesi umut Alperen ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Kadir Temiz, AA muhabirine, Çin-Tayvan iklim endüstrisi gerginliğinin semt güvenliğine muhtemel etkilerini değerlendirdi.Prof. Dr. İmer, Çin’in serbest ortak büyüklük bulunan Tayvan’a müteveccih Hong Kong gibisi ortak siyaset sürdürdüğünü, Tayvan’ın ise ülkesine müdahaleleri benimseme etmediğini söyledi.
Tayvan'ın içişlerine karışmamasına karşın Çin'in ülkenin arsıulusal bölgede serbest ortak büyüklük şekilde tanınmasına bariyer olmaya çalıştığını tamlayan İmer, "Çin, Tayvan'ın arsıulusal bölgede tanınmasına karışma etmiş bulunduğu denli Birleşmiş Milletlere (BM) organ olmasını da engelliyor. Tayvan, müttefiki bulunduğu ABD'de üstelik büyükelçilik açamıyor. Türkiye ilkin peyda etmek bunun şeklinde bazısı devletlerde çabucak dil avcısı bulunduruyor." ifadelerini kullandı.
Sencer İmer, Çin'in Tayvan'ın iklim alanını ihlal etmesiyle süregelen gerilimin, eklenmiş sürecine evrilmeyeceğini vurgulayarak ABD'nin tamamı kışkırtmalarına karşın hem Çin'in aynı zamanda Tayvan'ın düet ilişkileri tehlikeye atacak hamlelerden kaçınacağını öngördü.
Ekonomik ve ticari ilgiler dolayısıyla Tayvan'ın gerilimi tırmandıracağına ayraç fail Prof. Dr. İmer, "Tayvan, Çin ile bulunan milyon dolarlık tecim hacmini riske atacak hareketlerden ırak duracaktır lakin ortak taraftan da demokratik ve serbest yapısını Çin'in müdahalelerine için korumaya çalışacaktır. Çin de bilhassa gerilimi tırmandırmak istemiyor. Ülkede ilkin hükümet peyda etmek bunun şeklinde ağırbaşlı ortak Amerika yanlısı kamet var ve namına müteveccih ortak sevimsizlik oluşmasından çekiniyor." diyerek konuştu.
ABD'nin Tayvan'a müteveccih politikalarının Çin'in bu ülkeye müdahalelerini tetiklediğini tamlayan İmer, şöyleki bitmeme etti:
"ABD, 1970'li senelerden bu yana Tayvan ile yakından ilgileniyor. Hatta Tayvan ile bağlılık ortak kanun var. Bağımsızlığını dulda müteveccih çabalarına dayanaklık etmek veriyor. Çin'in Tayvan'a müteveccih müdahalelerinin en ehemmiyetli sebepleri ortada Cumhurbaşkanı Tsai Ing-Wen’in ABD’ye şimdi andıran ortak çizgide durması, ABD’nin Tayvan’a tabanca satması ve Tayvan'ı kişi üssüymüş denli görmesi. Çin, tamamı bunlardan ağırbaşlı ortak biçimde tasalı oluyor."
İmer, ABD'nin antagonist ve rakip şekilde gördüğünü Çin'i rastgele fırsatta sıkıştırmaya çalıştığını hem Güney Çin denizinde aynı zamanda Tayvan üstünden gerilimi yunak tutmaya çalıştığını belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:
"ABD, rastgele fırsatta Çin’e ortak tığ şakırdatıyor. İngiltere ve Avustralya ile bu arada AUKUS ismi altında ortak asayiş teşrikimesai anlaşmasını ve gine Avustralya, Hindistan ve Japonya ile meydana getirilen 'Quad Liderleri' ortaklığı denli oluşumları kendine için yapılmış ortak nevi Pasifik NATO’su şekilde görüyor. ABD-Çin arasındaki gerilimin endamsız müddette biteceğini sanmıyorum ayrıca artarak bitmeme edeceğini düşünüyorum. ABD, bu gerilimi Güney Çin Denizi ve Tayvan kartı üstünden bitmeme ettirecek denli görünüyor."
"Çin, Amerika politikalarına Tayvan üstünden ivaz veriyor"
Süleyman Demirel Üniversitesi Asya-Pasifik Araştırmalar Merkezi Direktörü Dr. Öğretim Üyesi Alperen de Çin aut politikasının rüçhan mevzularından birinin rastgele devir Tayvan'ın Çin’e alınması ve biricik Çin'in gerçekleştirilmesi bulunduğunu söyledi.
1978'den, Xi Jinping'in 2012'de Başkanlık koltuğuna oturmasına derece Çin aut politikasının kazançlı sabah akşam olması dolayısıyla siyasal konuların şimdi arka planda kaldığını özetleyen Alperen, Jinping'in iktidarının önceki gününden itibaren Tayvan hesabına kaba mesajlar verdiğini dile getirdi.
Alperen, ABD’nin 2011’de duyurduğu lakin ortak muhtelif uygulayamadığı Asya ekseni/dengelemesi stratejisine, Afganistan’dan çekilmesiyle aceleci ortak antre yapmasının beklendiğini belirterek "ABD-İngiltere ikilisinin Avustralya’ya çekirdeksel tahtelbahir satışı ile AUKUS’un, ABD-Japonya-Avustralya ve Hindistan’ın oluşturduğu Hint-Pasifik’in NATO’su olmaya namzet QUAD ile Asya Ekseni stratejisinin fiiliyattaki önceki örnekleri, Çin’in çevrelenme ve yıldırı algısını yükseltti." dedi.
ABD’nin bu politikalarına için politikacı ve diplomatik şekilde direkt ivaz verici Çin’in askeri cephede de Tayvan üstünden ivaz ita yaklaşımı içinde olduğuna ayraç fail Alperen, şunları kaydetti:
"Çin’in askeri şekilde Amerika ve müttefiklerine Tayvan’a benzeşim biçimde direkt bu çeşit ortak tazyikte bulunması arka dönüşü olanaksız ortak süreci başlatabilir. Bunun adına ABD’nin ve az şimdi halis muhlis Batı’nın resmi şekilde tanımış bulunduğu Tayvan üstünden ivaz veriyor. Böylece bulunan politikaların esnekliğini sınav ediyor."
Alperen, Çin’in bölgede Amerika ve müttefiklerinden yıldırı algısına ve Tayvan’ın istiklal yönündeki şevki arttıkça Çin’in şimdi ortak tomar bu çeşit ihlallere girişeceğine özen çekerek, Pasifik’teki durumun umumi beklentinin tersine baş döndürücü aceleci biçimde gerildiğini ve sınırların zorlandığını söyleyebiliriz." değerlendirmesinde bulundu.
"ABD gerdikçe Çin, Tayvan denli hamlelerle ivaz veriyor"
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Kadir Temiz ise ABD, İngiltere ve Avustralya ortada açılan "AUKUS" anlı şanlı asayiş teşrikimesai anlaşmasının Çin'i ağırbaşlı biçimde endişelendirdiğine dikkati çekti.
Bazı firmalar üstündeki yaptırımların ne olacağına müteallik soruların Çin ile Amerika geriliminde ehemmiyetli ortak istifham şekilde varlığını sürdürdüğünü tamlayan Temiz, emektar Amerika Başkanı Donald Trump devrinde tahsil edilen bu kararlara bağlı nazar boncuğu açıklamanın yapılmadığını, Biden yönetiminin bulunan gerilimi bitmeme ettirdiğini tabir etti.
Temiz, Çin ile Amerika ortada dünkü ortak sürecin başladığına, Tayvan ile Çin ortada oluşan gerilimin ise bunun devamı niteliğini taşıdığına ayraç ederek şöyleki bitmeme etti:
"ABD’nin Tayvan’a tabanca satışı bitmeme ediyor. Tayvanlı siyasetçiler, şirketler, çırçıplak maşer kuruluşları açıkça biçimde ABD’de çalışkanlık yürütebiliyor. Senato, kurultay ve temsilciler meclisinden üyeler, Tayvanlı siyasetçilerle açıkça ortak biçimde görüşüyor. Çin, tamamı bunlardan şişman ortak iğbirar duyuyor. Amerika gerdikçe Çin, Tayvan gerilimi denli ayrışık hamlelerle ivaz veriyor."
ABD'nin Tayvan'a tabanca satmasının, ülkeyi kişi üssü denli görmesinin Çin'in Tayvan politikasının ihlali anlamına geldiğini tamlayan Temiz, Çin'in iklim alanını ihlal ederek ABD'ye "Ben buradayım" mesajı vermeye çalıştığını tabir etti.
Temiz, Çin’in Tayvan'a müteveccih eylemlerinin encam etaplara taşınmayacağı lakin bu ülkeye müteveccih politikalarında da ortak detant ve değiş olmayacağı ayrıca şimdi da sertleşebileceği görüşünü dile getirdi.
ABD'nin Tayvan üstünden Çin ile gerilimi sürdürmeye bitmeme edeceğini tamlayan Temiz, "ABD, ferah ferah baş döndürücü şişman maliyetlere katlanarak İsrail'dekine benzeşim Iron Dome sistemini Tayvan’a kurabilir. Amerika ile Çin ortada ortak kemikleşme yaşanacaksa bence Tayvan bunun merkezi olabilir." değerlendirmesinde bulundu.
