Tunus
Cumhurbaşkanı Said, ekonomi, politika ve afiyet alanındaki krizlere tepkiyle gerçekleşen kitlesel protestolar karşısında, 25 Temmuz'da "ülkenin tehlikede olduğu" nedeni öne sürülerek Anayasa'nın 80. maddesini yaşama geçirdiğini, Meclisin çalışmalarını 30 çağ süresince durdurduğunu, tamamı mebus dokunulmazlıklarının kaldırıldığını, başbakanı azlettiğini başkaca usulsüzlük dosyaları düşüncesince kendisini başsavcı namına görevlendirdiğini açıkladı.
Bazı kesimler bu kararları "ülkedeki siyasi krizden depar belgesi yolu" namına değerlendirip desteklerken kimi siyasi partiler ve taharri memuru polis maşer örgütleri ise Cumhurbaşkanı'nın kararlarını "darbe" biçiminde niteledi.
Uluslararası arenada, kimi Arap ülkelerinden Cumhurbaşkanı'na dayanak açıklamaları gelirken, Batılı devletlerin ortak bölümü "bekle-gör" siyaseti benimsedi, kimilerinden da "kaygılıyız" gibisi bağan tonda tembihler geldi.
Ancak, Cumhurbaşkanı Said, 27 Eylül'de yayımladığı cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle teşri ve icra yetkilerini devraldığını duyurdu.
Ülkenin kalıtımsal sorunları hal beklerken Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini değişik genişletmesi, muhaliflerin uğramış bulunduğu baskının artması, Said'in kimi destekçilerini şüpheye iterken muhaliflerinin sayısının da çoğalması sonucunu doğurdu.
Cumhurbaşkanı Said’in olağanüstü kararları
Tunus Cumhurbaşkanı Said, 25 Temmuz'da Meclisin çalışmalarını dondurması ve başbakanı azletmesinden sonradan 22 Eylül'de yetkilerini genişleten dünkü kararnameler yayımladı.
Yeni kararnamelerle Cumhurbaşkanı'nın teşri ve icra yetkisine müteveccih olağanüstü tensikat yapılmış oldu ve kanun tekliflerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetleyen iare komite feshedildi.
Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini genişleten kararnameler Resmi Gazete'de yayımlandı.
Buna göre, Tunus Cumhurbaşkanı'na Bakanlar Kurulunun görüşünü aldıktan sonradan cumhurbaşkanlığı kararlarıyla "yasama metinleri" emisyon yetkisi verildi.
Kararname uyarınca, Bakanlar Kurulu bundan sonradan Meclise değil cumhurbaşkanına gönül rahatlığı mesul olacak. Cumhurbaşkanı, başbakanı atayacak, kabin üyelerini, hükümetin siyasetini ve kararlarını belirleyecek.
Cumhurbaşkanı'na başkaca değme çeşitli cumhurbaşkanlığı kararını el oylamasına arz yetkisi de verildi.
Said, bu kararlarından endamsız ortak müddet sonradan arsıulusal aktörlerden mevrut Tunus'ta ortak an ilkin hükümet kurulması yönündeki çağrılara cevap düşüncesince Necla Buden Ramazan'ı başvekil namına görevlendirdi. Tunus'un ilkin eş Başbakanı Buden, benzeyen sürede kabinesini açıklayarak göreve başladı.
Tunus'ta siyasetin çoğunluğu süreçten rahatsız
Ülkedeki taharri memuru polis maşer kuruluşları ve kimi siyasi partiler, Said'in bahis konusu kararlarına itirazları olsa da tansiyonu yükseltecek adımlardan ırak durdu.
Said'in 22 Eylül'de yetkilerini teşri ve yürütmeyi de kapsayacak biçimde genişletmesi üzerine, Cumhurbaşkanı'na taharri memuru polis maşer ve politika kanatlarından davranışlarında ölçülü yaklaşanlar itiraz fail cepheye katıldı.
Tunus'ta 2011 yılındaki ihtilal sonrasında siyasette tarz rolde toprak meydan ve Meclisin en şişman partisi Nahda Hareketi, Cumhurbaşkanı Said'in kararlarını "anayasal çarpış girişimi" biçiminde sanarak itiraz etti.
Hareket, hâlâ sonradan Said'e krizden depar belgesi düşüncesince diyalog çağrısı yapsa da Said bu teklife, Nahda Hareketi'ni suçlama fail karşılıklar verdi.
Nahda Hareketi Meclis Grubu, çeşidinden meydana getirilen açıklamada, "Cumhurbaşkanı'nın almış bulunduğu karar, Anayasa'nın filli namına askıya alınması, onun namına iare ortak amme otoritesi ikame edilmesi, otokratik yönetime bariz ortak tandans ve anayasal meşruiyete gönül rahatlığı birlik ortak darbedir." ifadeleri kullanıldı.
Tunus Meclisindeki sırası ile ilkin dört öğür Nahda Hareketi, Tunus'un Kalbi, Demokratik Akım ve Onur Koalisyonu, Cumhurbaşkanı'nın kararlarına gizlemeden itiraz etti.
Said’in 80. maddeyi yaşama geçirmesine Meclisteki eylemleriyle emekleri tıkayarak düzlem hazırlamakla övünen hür Anayasa Partisi Lideri Abir Musi, 25 Temmuz’un doğrudan arkası esna Said’i destekleyen cephede toprak almıştı.
Ancak Musi, milletvekillerinin maaşlarının kesilmesi ve Meclisin açılması sınırsız ertelenince Said’e gönül rahatlığı izahat hazırlamaya başladı.
Musi, Meclisin açılmasının sınırsız ertelenmesinin arkası esna matbuat mensuplarına icra ettiği açıklamada, “Cumhurbaşkanı'nı İslamcı Nahda Hareketi’ni bitireceği düşüncesince destekledik ancak Nahda Hareketi siyasi yaşamına bitmeme etmiş bulunduğu denli Said parlamentoyu da açmadı." dedi.
Mecliste toprak meydan Yaşasın Tunus Partisi'nin yanı esna Meclis haricinde politika karşılayıcı Tekettül Partisi, Tunus İşçi Partisi, Tunus İrade Hareketi Partisi, Cumhuriyetçi Parti denli siyasi oluşumlar, Said’in kararlarına gönül rahatlığı çıkan cephede yerlerini aldı.
Halk Hareketi Partisi, İleri Tunus Partisi ve Tunus Baas Partisi ise Said’in kararlarını ülkedeki siyasi ve hesaplı kriz düşüncesince ortak depar belgesi noktası namına yorumladı.
Tunus emektar Cumhurbaşkanı Munsif el-Merzuki’nin tutumu
Tunus'un devrimden ahir ilkin Cumhurbaşkanı unvanı ve arsıulusal arenada tanınması dolayısıyla Said’in bahis konusu kararlarına gönül rahatlığı Munsif el-Merzuki’nin kaba muhalefeti şişman eko uyandırdı.
Merzuki, Said’in kararlarını "darbe" namına nitelendirdiğini ve ilkin günden buna gönül rahatlığı çıktığını değme fırsatta söyledi.
Cumhurbaşkanı Said çeşidinden şahsen görevlendirilen Tunus Adalet Bakanı, Merzuki’nin Said aleyhine icra ettiği açıklamalardan ötürü sorun açtı. Ayrıca, Merzuki'nin diplomatik pasaportunun iptali düşüncesince muamele başlatıldı.
Merzuki ve Tunuslu yetkililer arasındaki münakaşanın odağında Tunus’ta münteha teşrin ayında yapılması planlanan "Uluslararası Frankofoni Zirvesi"nin ertelenmesi toprak aldı.
Said ve benzeyen etrafı çeşidinden zirvenin iptali düşüncesince idman ve bu nedenle "vatan haini" olmakla suçlanan Merzuki, katılmış bulunduğu ortak monitör programında, şunları söyledi:
"Hakkımda meydana getirilen müsvedde politikasının farkındayım, bunun nedeni 25 Temmuz'da yaşananları çarpış namına nitelemem ve bu darbeye ilkin saatlerinden itibaren gönül rahatlığı durmamdır. Zirvenin ülkemde yapılmasını elbette ki istiyorum, tek bu, doğacak zamanlarda ve darbenin bulunmadığı demokratik ortak Tunus'ta olmalı."
Tunus Genel İşçi Sendikasının tutumu
"Arap Baharı" sürecinde almış bulunduğu gösteriş ile ülkedeki en ehemmiyetli kurumların başlangıcında mevrut Tunus Genel İşçi Sendikası (TGİS), 25 Temmuz sürecinde derinliğine müddet sessizliğini koruyarak, ortak nevi Cumhurbaşkanı Said’e dayanak oldu.
TGİS, Said'in teşri ve icra yetkilerini devralması ilişkin bu adımı reddederek "Cumhurbaşkanı'nın koşulları namına getirmeden Anayasa'yı değiştirmesine" gönül rahatlığı bulunduğunu bildirdi.
Bunun dışında, Tunus'ta siyasete el etmekte ehemmiyetli ortak toprak obstrüksiyon fail sendikalar, iş dünyasının ortak araya geldiği oluşumlar, hür denetleyici kuruluşlar, Said'in yetkilerinin kapsamını genişletmesine, içeride muhaliflere müteveccih bakı ve tutuklamalara gönül rahatlığı davranış takındı.
Said’in olağanüstü kararlarına arsıulusal tepkiler
Cumhurbaşkanı Said, 25 Temmuz’da almış bulunduğu kararların arkası esna siyasi ve hesaplı krizden yorulan halkın ve arbededen mümteni siyasi grupların kelimesiz kalmasıyla Tunus’ta kaba ortak muhalefetle karşılaşmadı.
Fakat arsıulusal arenada ilkin Avrupa Birliğinin ve ABD'nin açıklamaları Said’i çetin vaziyette bıraktı.
Birleşmiş Milletler (BM) ve Afrika Birliği sükunet çağrısı yapmakla yetinirken, Almanya, Rusya ve Fransa da gibisi izahat ile Tunus’taki gelişimleri akıl ile izlediklerini duyurdu. Said ise adımlarının halkın iradesinin karşılığı bulunduğu ve Tunus'un egemenliği vurgusuyla bu açıklamalara cevap verdi.
AB ve ABD, değme ne derece 11 Eylül’de Başbakan Necla Buden Ramazan hükümetinin kurulmasına müspet baksalar da bitirdikleri sonuç açıklamalarla Tunus’un ortak an ilkin demokrasiye dönmesi ve Meclisi açması anlamında telkinlerde bulunuyor.
Tunus’taki siyasi hali mülaki gelişmek neredeyse planlı celsede mütekellim AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Necla Buden Ramazan'ın Tunus'un dünkü başbakanı namına atanmasını kıvançla karşıladıklarını ancak Tunus'ta Meclisin sınırsız kapatılamayacağını ve ortak an ilkin faaliyetine baştan başlaması çağrısında bulundu.
ABD ise 25 Temmuz kararlarının arkası esna icra ettiği açıklamalarda süreci "darbe" namına nitelendirmese de Said’i "parlamenter demokrasiye dönüş" dair uyardı.
Tunus’un kongrede görüşmeye alınacağını bildirmesi ilişkin Cumhurbaşkanı Said, ABD’nin Tunus Büyükelçisi'ni Cumhurbaşkanlığı Sarayına çağırarak memnuniyetsizliğini bariz ortak biçimde belirtmişti.
Arap dünyasının Said’in kararlarının arkası esna Tunus’taki siyasi sürece bakışı
Arap dünyasında Said’e en şişman dayanak on paralık elbette Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan ve Mısır’dan geldi.
Nahda Hareketini kendileri düşüncesince zılgıt benimseme fail Müslüman Kardeşler Teşkilatının (İhvan) Tunus’taki uzantısı namına değerlendiren bu ülkeler, Nahda Hareketine gönül rahatlığı olduklarını değme fırsatta dile getirdi.
BAE’nin Nahda Hareketine gönül rahatlığı Tunus’ta askeri çarpış hazırlamaya çalışmış bulunduğu yönündeki iddiaların arkası esna Tunus’ta yaşanmış olan sürecin aut destekli bulunduğu karşılama sürüldü.
Söz konusu kararların arkası esna Nahda önderi Raşid el-Gannuşi TRT’ye verdiği röportajda bunu gizlemeden dile getirmiş ve şu ifadeleri kullanmıştı:
"Dış medyaya bakınca ne işe yaradığını anlayabiliyoruz. Birleşik Arap Emirlikleri’nin medyası, darbeye revan yolu hazırladı. Nahda Hareketini daima maksat gösterdi. Halbuki bizim tek mutluluk ile ortak problemimiz yok. Onlar zamanı ve ciddi nedenlerle, nerede olursa olsun 'siyasal İslam' diyerek ifade ettikleri hareketleri maksat alıyorlar. Oysa hepsi zat iç işleriyle ilgilenmeli."
Arap dünyasının ortak öbür ehemmiyetli ülkesi Cezayir de Said’in açıklamalarının arkası esna derin ortak diplomatik çalışkanlık yürüttü.
Tarafsızlık ilkesiyle cereyan fail Cezayir’in süreçte enerjik namına toprak almış bulunduğu öne sürülse de Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun çeşidinden yapılan, "Kardeş Tunus'un iç işlerine karışma edemeyiz, zira o problemlerini kendisi çözebiliyor. Biz, dobra ve çirkin gününde Tunus ile beraberiz." açıklamasıyla yetinildi.
Ordu daha sessizliğini koruyor
Tunus ordusu, 2011 senesinde ülkeden kaçan yatık önder Zeynel Abidin Bin Ali döneminden bugüne "darbe" endişesiyle iç politikadan ırak düçar ve siyasi otoritenin emrinde ortak bina namına biliniyor.
Tunus Cumhurbaşkanı, Anayasa gereği aut politika ve ulusal asayiş hikayelerinde sonuç lafa erbap ve başkumandan sıfatını taşıyor.
Kays Said'in bahis konusu kararlarıyla beraberce görevden almış bulunduğu ciddi bakanlar ortada Savunma Bakanı da toprak almıştı ve ordu, şu anne derece Cumhurbaşkanı'nın emirlerini uyguluyor.
Tunus'ta Başbakanlık ve Meclis binalarında kalaba birlikleri iş tutuyor. Aynı şekilde, silahlı kuvvetlerin, başşehir ve öbür ciddi bölgelerdeki arama noktalarında bekleyişi sürüyor.
Said, 29 Temmuz'da İçişleri Bakanlığına, itimat teşkilatı içerisinden Cumhurbaşkanlığı Güvenlik Genel Müdürlüğü engelleme iktisap etmek neredeyse nice görevde mevcut Rıza Garsillavi'yi getirdi.
Tunus Cumhurbaşkanı, başşehir ve kırsalda fariza karşılayıcı polis kuvveti Ulusal Muhafızlık, Ulusal Güvenlik Direktörlüğü denli ciddi asayiş kuruluşlarının başına da dünkü esame atadı.
Benzer şekilde, dünya içre nice vali, faziletli ilçe mensupları, üst düzem formalist da görevden fiş ve yerlerine dünkü esame getirildi.
