Tunus
Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said'in, cumhur reisi kararnameleriyle teşri ve icra yetkisini devralmasını ve yasa tekliflerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetleyen iare komisyonu feshetmesini AA muhabirine değerlendiren uzmanlar, Cumhurbaşkanı'nın Anayasa'yı askıya almaya çalıştığını fakat dâhilen ve haricen gelebilecek tepkiler zımnında bunu açık açık söyleyemediğini tabir ediyor.
Cumhurbaşkanı'nın, içerideki destekçilerinin Anayasa'ya bağlılığından, diyar dışındaysa Tunus'un "darbeci devlet" şekilde sınıflandırılmasından çekindiğini vurgulayan uzmanlar, "Said'in kararlarına gönül rahatlığı çıkmada muhalefetin cılız kalacağı" yahut "kararlara gönül rahatlığı adam olmak düşüncesince müşterek iç savaş alanı oluşturulacağı" anlamında dü huysuz düşünüm bildirme ediyor.
"Cumhurbaşkanı'nın kararları Anayasa'nın askıya katılması anlamına geliyor"
Akademisyen ve politik çözümleyici Tarık el-Kehlavi, Anayasa'nın 80. maddesinin uygulanma biçiminin eleştirildiğini tabir etti.
Said'in ortada veya en azından resmi söylemde Anayasa'yı korumaya ilişkin bulunduğunu dediğine ayraç fail Kehlavi, "Cumhurbaşkanı, 80. molekül çerçevesinde, intikal kararları yayımlayarak Anayasa değişikliğinin benzer bulunduğunu düşünüyor." dedi.
Kehlavi, "Pratikteyse Cumhurbaşkanı'nın yaptığı, Anayasa'nın askıya katılması anlamına gelir. Çünkü intikal kararları gerekçesiyle, yürütmeye hususi birtakım bölümlerinin askıya katılması Anayasa'nın askıya katılması demektir." diyerek konuştu.
"Said, Anayasa'nın dışına çıkmanın politik mesail oluşturacağının farkında"
Cumhurbaşkanı Said'in Anayasa'nın dışına çıkıp çıkmadığı anlamında müşterek ağız dalaşı bulunduğunu ve bu irdelemenin politik değil anayasal bulunduğunu kaydeden Kehlavi, "Said, politik sebeplerle formaliteden Anayasa'ya ilişkin görünüyor. Çünkü içeride namına dayanak verici insanların Anayasa'ya ilişkin bulunduğunu biliyor. Dışarısı açısından da bu özellik önemli. Anayasa'nın dışına çıkmanın politik mesail oluşturacağının ve arsıulusal arenada başağrısı olacağının farkında." dedi.
Cumhurbaşkanı'nın politik manada anayasal çerçevede kalma gerekliliği hissettiğini fakat uygulamada intikal kararlarına gerekseme duyduğunu tamlayan Kehlavi, "Bu sebeple Anayasa referandumu olana derece riyaset sistemi çağında yaşayacağız." ifadesini kullandı.
Said'in intikal kararları eliyle devletin yönetimi dair emektar sistemi geride bırakmaya çalıştığını tabir fail Kehlavi, "Eski yetkilerle başvekil atama edilirse, cumhurbaşkanının dört dörtlük kontrolü altında olmayabilir. Ancak dünkü kararlar, başbakanın cumhurbaşkanının yönetimi altında olmasını sağlayacak." diyerek konuştu.
Muhalefetin, Said'in planına gönül rahatlığı eğlenme mevzusundaki potansiyeline de yer veren Kehlavi, "Siyasi taraflar, Said'in kararlarına gönül rahatlığı çıkmaktan artma intikal döneminin detaylarını bilmememizden düşünce duyuyor." dedi.
"Cumhurbaşkanı çelişkili"
Anayasa Hukuku Profesörü Cevher bin Mubarek de "Cumhurbaşkanı'nın, destekçileri ve taraftarlarına meydana getirdiği konuşma, Anayasa'yı askıya almakta azimli bulunduğunu gösteriyor. Cumhurbaşkanı çelişkili. Anayasa'ya ilişkin bulunduğunu ve Anayasa çerçevesinde akım ettiğini söylüyor. Diğer taraftan bire müşterek konuşmada intikal kararlarından bahsediyor." ifadesini kullandı.
Said'in Anayasa'nın az hâlâ yarısını askıya aldığını tamlayan Bin Mubarek, "Bu, Anayasa'ya müşterek saldırıdır. Cumhurbaşkanı'nın yarısını ihlal ederek Anayasa'ya elbette hürmet içre kalabileceğini anlayamıyoruz." biçiminde konuştu.
Cumhurbaşkanı'nın dünkü müşterek seçme yasasından uydurma ettiğini ve "yasa tasarısı" ifadesini kullandığını aktaran Bin Mubarek, bunun da "yasama yetkisini" kullanacağı anlamına geldiğini vurguladı.
"Yasa tasarısı" ifadesinden Meclise sunulması döneminin düşünüldüğünü fakat şu anda belirsizliğin bilge bulunduğunu kaydeden Bin Mubarek, intikal kararlarıyla yasamanın askıya katılması zımnında değişik teşri süreçlerini beklediklerini aktardı.
Bin Mubarek, şunları kaydetti:
"Cumhurbaşkanı, yasa tasarısını kararnamelerle yürürlüğe koyacağını düşünüyor. Ancak Anayasa'ya göre, seçme yasası, kararname kapsamına girmiyor. Anayasa kabilinden yasaklanmış bulunmasına karşın kararnamelerle elbette seçme yasası çıkaracak? Tüm bunlara karşın Anayasa'ya ilişkin olacağını söylüyor."
Said'in kararlarına gönül rahatlığı müşterek "iç cephe" oluşturulabilir
Said'in aut dünyaya sonsuz "Anayasa'yı askıya almadığı" mesajı verdiğine dikkati çekici Bin Mubarek, "Çünkü haricen namına aşırı bası yapılıyor. Cumhurbaşkanı, Anayasa'nın askıya alınmasının, Tunus'u darbeci müşterek talih şekilde klasman edeceğinin farkında. Bunun hukuki, finansal ve konuşu yansımaları olacağını da biliyor." dedi.
Muhalefetin Tunus'un istikbaline tesirini de değerlendiren Bin Mubarek, "Tunus'taki umumi iklim değişmeye başladı. Körü körüne Said'in kararlarını destekleyen partiler, kaba izahat hazırlamaya başladı. Darbe derinleştikçe bu eda da bitmeme edecek. Ülkenin ehemmiyetli çırçıplak maşer oluşumlarından Tunus Genel İşçi Sendikası da tavrını değiştirmeye başladı." ifadesini kullandı.
Bin Mubarek, doğacak eyyam ve haftalarda Said'in kararlarına gönül rahatlığı müşterek iç savaş alanı oluşturulması anlamında etkileşimler olabildiği öngörüsünde bulundu.
"Cumhurbaşkanı ihtimal de kimseyi dinlemeyerek müşterek maceraya atılacak"
Ülkede işlerin hâlâ da karmakarışık müşterek çözüm alarak "darbenin, evi her insanın başına yıkacağını" kail Bin Mubarek, Cumhurbaşkanı'nın hükümetin kurulması dair caba sıkıntıya gireceği görüşünü dile getirdi.
Bin Mubarek, "Yabancı ülkeler, Avrupa Birliği anayasal müşterek süreçten güzeşte yasal müşterek hükümet ister. Bu da Meclisin baştan görevinin başına dönmesini gerektirir. Ancak Cumhurbaşkanı bunu onama etmiyor. Dolayısıyla bu gestalt hükümetin kurulmasına bariyer olacaktır. Uluslararası bölgede tanınmama endişesi de var. Her manada sıkkın müşterek durum." ifadesini kullandı.
Bin Mubarek, laflarını şu şekilde sürdürdü:
"Cumhurbaşkanı ihtimal de içeride ve dışarıda kimseyi dinlemeyerek müşterek maceraya atılacak ve tasarladığı şeyleri uygulamaya koyulacak. Belki diyar düşüncesince felakete sefer anahtar gelişmeler yaşanacak, kendimizi boğucu müşterek krizin içre bulacağız."
Said, teşri ve icra yetkilerini devraldı
Tunus Cumhurbaşkanı Said, 25 Temmuz'da Meclisin çalışmalarını dondurması ve başbakanı azletmesinden sonradan 22 Eylül'de yetkilerini genişleten dünkü kararnameler yayımladı.
Yeni kararnamelerle Cumhurbaşkanı'nın teşri ve icra yetkisine müteveccih yılgı tensikat yapılmış oldu ve yasa tekliflerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetleyen iare komite feshedildi.
Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini genişleten kararnameler Resmi Gazete'de yayımlandı.
Buna göre, Tunus Cumhurbaşkanı'na Bakanlar Kurulunun görüşünü aldıktan sonradan Cumhurbaşkanlığı kararlarıyla "yasama metinleri" sürüm yetkisi verildi.
Kararname uyarınca, Bakanlar Kurulu bundan böyle Meclise değil Cumhurbaşkanı'na gönül rahatlığı mesul olacak. Cumhurbaşkanı, başbakanı atayacak, kabin üyelerini, hükümetin siyasetini ve kararlarını belirleyecek.
Cumhurbaşkanı'na başkaca gelişigüzel ayrışık Cumhurbaşkanlığı kararını el oylamasına arz yetkisi de verildi.
