Madrid
İspanya tarihinin en ateş hamile sayfaları bulunan iç harp ve zorba Franco diyetinde rastgele dü taraftan da (cumhuriyetçiler ve milliyetçiler) 200 bine andıran erkek yaşamını kaybederken, bunların ortada cumhuriyetçilerden tahminî 130 bin erkek kurşuna dizilmişti.
Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH) adıyla çalışkanlık yayınlayan çırçıplak maşer örgütü, 2000 senesinde başlatmış bulunduğu ve bu vakte derece Leon, Burgos, Avila, Toledo, Sevilya, Valladolid üzere 30'dan birlikte tomar şehirde şişman mezarları açım girişimini sürdürüyor.
Son kendisine Guadalajara şehir mezarlığında, 1940'ta kurşuna dizilerek öldürülenlerden 26 ferdin gömük bulunduğu birlikte şişman mezarda hafriyat başlatan ARMH, güneş yüzüne çıkardığı insanoğlu kalıntılarının kimliklerini belirleme ettikten sonradan ailelerine konfirmasyon etmeyi hedefliyor.
"Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı"
AA muhabirine mütekellim ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, şunları söyledi:
"Bugüne derece İspanya'da Franco dönemiyle bağlanmış tek muhakeme olmadı. Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı. Mağdur ailelerin özlük başlarına eskiden yaşadıkları dramı onarmaya çalışmaları, bununla ilgilenecek tek resmi ofisin bulunmaması ve hemen çırçıplak maşer örgütlerine başvurmaları baş döndürücü üzücü."
İlk işlerinin 16 Ekim 1936'da azap gören ve öldürülüp tarz kenarında birlikte şişman mezara bırakılan cumhuriyetperver 13 sivilin kemiklerini boşaltmak bulunduğunu özetleyen Gonzalez, şu halde bitmeme etti:
"Dernek kendisine şimdiye derece 230 şişman mezarı açtık. 1600 ferdin kimliğini kalıntılarından belirleme ederek bunları ailelerine konfirmasyon ettik. Ama bizim yaptığımız zorba Franco periyodunun denizinde hemen birlikte damla. Binlerce zayi insanoğlu var. Sorun, bu tip işlemleri birlikte derneğe bırakmak. Bunu yapması müstelzim devlettir. Bu ailelerin yaralarını lahana sarması mesuliyeti devlete aittir."
Gonzalez, kıygın ailelerin başvuracağı tek resmi kasıntı olmadığını, ruhsal dayanak noktası fark alamadıklarını vurgulayarak "Devlet elindeki olanakları kullanmalı. Arşivler, laboratuvarlar, kalıtım bilimi ve DNA bankaları bu kıygın ailelerin olanaklarına sunulmalı. Bizim yaptığımız hemen fahri uzmanlarla kazılar ve analizler yapmış olup birlikte halde acının dinmesine asistan olmak. Asıl dava devlette." niteleyerek konuştu.
"İspanyol devleti bizlere bulunan içsel borcunu tek halde ödemedi"
Mağdur ailelerden bir tanesi bulunan ve hem dedesini tıpkı zamanda kuzenini kaybeden Maria Angeles Ortega Gonzalo da "Kayıp bulunan karı üyelerimizin cesetlerinin bulunması bizim açımızdan en azından birlikte iç rahatlama. Ama kâffesi kayıplarımızı çıkartamıyoruz. Dedem ayrıksı birlikte mezarlıkta ve çıkartılamıyor." niteleyerek konuştu.
Gonzalo, İspanyol devletinin kendilerine bulunan içsel borcunu tek halde ödemediğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
"Bu derneğin (ARMH) bitirdikleri ile devletin bitirdikleri kıyaslanamaz. Çünkü devletin meydana getirdiği sıfır, tek şey. Bu madde İspanya'da hala tabu. Bu mevzuyla bağlanmış toplumda konuştuğunuzda da neymiş asırlar ilkin yaşanmış, şu anda tek kalıntısı tor birlikte bilinçlilik gibi. Devletin meydana getirdiği da aynısı. Biz derinliğine senelerdir demokratlık ile yönetiliyoruz fakat bu mevzuya hala yapışık yok. Çok can sıkıcı birlikte bilinçlilik fakat böyle. Örneğin, Almanya'da Nazi devrinde olanlar ile burada olanlar alçak üst ayrımsız fakat burada tek bilinçlilik yapılmadı. Bu alışılagelen birlikte bilinçlilik değil."
Tek tutkusunun adaletin yerini bulması bulunduğunu vurgulayan Gonzalo, "Benim dedem ve kuzenim harbe katılmadı. Onları öldürdüler zira evlatları harbe katıldı. Fransa'ya uzaklaşmak istediler fakat yapamadılar. Onları kimin yakınma ettiği, kimlerin kurşuna dizdiği biliniyor fakat bunlar güneş ışığına çıkartılmıyor. Biz konuşunca da bizlere 'provokatör' diyorlar. Burada (Guadalajara) baş döndürücü birlikte tomar kurşuna dizilen oldu. Çok dinamit birlikte şey." niteleyerek konuştu.
Diğer taraftan Portekiz'den fahri kendisine mevrut ve insanoğlu kalıntılarını çözümleme ederek kıygın ailelerin yakınlarının kimliklerinin belirleme edilmesine asistan bulunan Antropolog Flavia Teixeira da "İlk el hakeza birlikte yerde fariza yapıyorum. Benim düşüncesince de iri birlikte deneyim ve bu ailelere asistan olabilmek birlikte onur." dedi.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de zamanın sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve zorba Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanak noktası vermeyi öngören evvel siyasal adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, zorba Franco periyodunu övgücü kâffesi figürler kaldırılmış, o çağa bağlanmış sokaklara maruz esame değiştirilmişti.
Bu kanun sebebiyle zorba Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da Valle de los Caidos isminde sanlı abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki karı mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol ortak yönetim hükümeti de "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı daha da geliştiren birlikte kanun tasarısını Bakanlar Kurulunda bildirme yazar Meclise göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanak noktası verici Katalan ve Bask ayrılıkçı siyasal partilerin metni çıtırbom bulması ve muhalefetteki salim partilerin ağız ağıza dirlik çıkması dolayısıyla tasarının oylanması daha Genel Kurula getirilemedi.
