Madrid
İspanya tarihinin en biberli aylı sayfaları bulunan iç harp ve zorba Franco diyetinde rastgele dü taraftan da (cumhuriyetçiler ve milliyetçiler) 200 bine benzeyen erkek yaşamını kaybederken, bunların ortada cumhuriyetçilerden kısaca 130 bin erkek kurşuna dizilmişti.
Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH) adıyla çalışkanlık yayınlayan sivil polis polis maşer örgütü, 2000 senesinde başlatmış bulunduğu ve bu vakte derece Leon, Burgos, Avila, Toledo, Sevilya, Valladolid derece 30'dan müşterek tomar şehirde dolgun mezarları açılış girişimini sürdürüyor.
Son yerine Guadalajara site mezarlığında, 1940'ta kurşuna dizilerek öldürülenlerden 26 ferdin gömük bulunduğu müşterek dolgun mezarda hafriyat başlatan ARMH, gündüz yüzüne çıkardığı insanoğlu kalıntılarının kimliklerini belirleme ettikten sonraları ailelerine doğrulama etmeyi hedefliyor.
"Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı"
AA muhabirine mütekellim ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, şunları söyledi:
"Bugüne derece İspanya'da Franco dönemiyle ilişik tek muhakeme olmadı. Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı. Mağdur ailelerin özlük başlarına eskiden yaşadıkları dramı onarmaya çalışmaları, bununla ilgilenecek tek resmi ofisin bulunmaması ve hemen sivil polis polis maşer örgütlerine başvurmaları aşırı üzücü."
İlk işlerinin 16 Ekim 1936'da azap gören ve öldürülüp minval kenarında müşterek dolgun mezara bırakılan cumhuriyetperver 13 sivilin kemiklerini boşaltmak bulunduğunu özetleyen Gonzalez, şöyleki bitmeme etti:
"Dernek yerine şimdiye derece 230 dolgun mezarı açtık. 1600 ferdin kimliğini kalıntılarından belirleme ederek bunları ailelerine doğrulama ettik. Ama bizim yaptığımız zorba Franco periyodunun denizinde hemen müşterek damla. Binlerce kaybolma insanoğlu var. Sorun, bu tip işlemleri müşterek derneğe bırakmak. Bunu yapması müstelzim devlettir. Bu ailelerin yaralarını lahana sarması mesuliyeti devlete aittir."
Gonzalez, kıygın ailelerin başvuracağı tek resmi büyüklenme olmadığını, ruh bilimsel dayanak fark alamadıklarını vurgulayarak "Devlet elindeki olanakları kullanmalı. Arşivler, laboratuvarlar, kalıtım bilimi ve DNA bankaları bu kıygın ailelerin olanaklarına sunulmalı. Bizim yaptığımız hemen fahri uzmanlarla kazılar ve analizler yapmış olup müşterek halde acının dinmesine araştırma görevlisi olmak. Asıl dava devlette." sanarak konuştu.
"İspanyol devleti bizlere bulunan içsel borcunu tek halde ödemedi"
Mağdur ailelerden birisi bulunan ve hem dedesini tıpkı zamanda kuzenini kaybeden Maria Angeles Ortega Gonzalo da "Kayıp bulunan eş üyelerimizin cesetlerinin bulunması bizim açımızdan en azından müşterek iç rahatlama. Ama hepsi kayıplarımızı çıkartamıyoruz. Dedem bambaşka müşterek mezarlıkta ve çıkartılamıyor." sanarak konuştu.
Gonzalo, İspanyol devletinin kendilerine bulunan içsel borcunu tek halde ödemediğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
"Bu derneğin (ARMH) bitirdikleri ile devletin bitirdikleri kıyaslanamaz. Çünkü devletin meydana getirdiği sıfır, tek şey. Bu husus İspanya'da hala tabu. Bu mevzuyla ilişik toplumda konuştuğunuzda da neymiş asırlar evvela yaşanmış, şu anda tek kalıntısı tor müşterek nesne gibi. Devletin meydana getirdiği da aynısı. Biz levent boylu senelerdir el erki ile yönetiliyoruz lakin bu mevzuya hala yapışık yok. Çok can sıkıcı müşterek nesne lakin böyle. Örneğin, Almanya'da Nazi çağında olanlar ile burada olanlar alçak üst ayrımsız lakin burada tek nesne yapılmadı. Bu alışılagelen müşterek nesne değil."
Tek arzusunun adaletin yerini bulması bulunduğunu vurgulayan Gonzalo, "Benim dedem ve kuzenim muharebeye katılmadı. Onları öldürdüler zira evlatları muharebeye katıldı. Fransa'ya uzaklaşmak istediler lakin yapamadılar. Onları kimin yakınma ettiği, kimlerin kurşuna dizdiği biliniyor lakin bunlar gündüz ışığına çıkartılmıyor. Biz konuşunca da bizlere 'provokatör' diyorlar. Burada (Guadalajara) aşırı müşterek tomar kurşuna dizilen oldu. Çok heyecan müşterek şey." sanarak konuştu.
Diğer taraftan Portekiz'den fahri yerine mevrut ve insanoğlu kalıntılarını çözümleme ederek kıygın ailelerin yakınlarının kimliklerinin belirleme edilmesine araştırma görevlisi bulunan Antropolog Flavia Teixeira da "İlk kez hakeza müşterek yerde fariza yapıyorum. Benim düşüncesince de şişman müşterek deneyim ve bu ailelere araştırma görevlisi olabilmek müşterek onur." dedi.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de zamanın sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve zorba Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanak vermeyi öngören evvel politik adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, zorba Franco periyodunu övgücü hepsi figürler kaldırılmış, o çağa ilişik sokaklara sunulan esame değiştirilmişti.
Bu kanun sebebiyle zorba Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da Valle de los Caidos ünlü abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki eş mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol ortak yönetim hükûmeti hükümeti de "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı elan da geliştiren müşterek kanun tasarısını Bakanlar Kurulunda onama yazar Meclise göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanak verici Katalan ve Bask ayrılıkçı politik partilerin metni ehliyetsiz bulması ve muhalefetteki sağlıklı partilerin ağız ağıza erinç çıkması dolayısıyla tasarının oylanması hâlâ Genel Kurula getirilemedi.
