İstanbul
BM, Aralık 2015'te düzenlemiş bulunduğu umumi heyet toplantısında, 5 Kasım'ı "Dünya Tsunami Farkındalık Günü" kendisine benimseme etti.
AA muhabiri, Birleşmiş Milletler (BM) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerinden sonuç 100 sene zarfında gerçekleşen tsunamileri, meydana vürut nedenlerini, toplumlar üstündeki etkisini, tsunamiden sonradan oluşan tehlikeleri ve yaşanmış bulunan dirilik kayıplarını derledi.
Bu kapsamda BM'nin 2020'de yayımladığı tutanağa göre, tsunami felaketi, önümüzdeki 10 sene zarfında evren nüfusunun yüzdelik 50'sini zılgıt edecek boyutlara ulaşacak.
Raporda, akla yatkın politikalar ve önlemlerin önceleri yaşama geçirilmesinin muhtemel felaket senaryolarını önlemeye araştırma görevlisi olabildiği belirtildi.
Tsunamiyi en kazalı doğal afetler kapsamına meydan BM, tsunamiye eğik alanlarda kentleşmenin ve turizmin önüne geçilmesini, hırçın hâlde aşırı sayıda insanoğlunun riziko dibine girebileceği uyarısında bulundu.
Sri Lanka, Hindistan, Endonezya, Tayland ve Japonya, tsunamiden en aşırı etkilenen devletler ortada önce sıralarda arsa aldı.
Japonca birlikte deyim bulunan "Tsunami" "tsu" (liman) ve "nami" (dalga) kelimelerinden oluşuyor. Güçlü birlikte su altı depreminin ürettiği birlikte branş film film dev ana gravite dalgasını tarif etmek düşüncesince "tsunami" terimi kullanılıyor.
Gücü Richter ölçeğine mucibince minimum 6,5 bulunan su altı depremleri tsunamileri oluşturabiliyor.
Deprem haricinde arsa kayması, volkanik patlama, kükremek altı heyelanı ve periferi kayalıklarının düşmesi de tsunamileri tetikleyebiliyor.
100 yılda tsunamiden 260 bin erkek öldü
BM ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine mucibince sonuç 100 sene zarfında gerçekleşen 58 tsunami kararı 260 bine DOĞRU insanoğlu yaşamını kaybetti.
Hindistan, Endonezya, Maldivler, Myanmar, Sri Lanka, Tayland ve Japonya’nın en aşırı tsunami gerçekleşen devletler bulunduğu biliniyor.
Son senelerde UNESCO Oşinografi Komisyonu (IOC), tsunami er uyarma hizmetlerini eş güdümlü kılmak düşüncesince birlikte branş film film düzentileme yürütüyor.
Bu maksatla Pasifik, Hint Okyanusu, Karayipler ve Kuzey-Doğu Atlantik, Akdeniz ve Bağlantılı Deniz yerleri düşüncesince dört ayrı Tsunami Erken Uyarı İstasyonu ve Azaltma Sistemi kuruldu.
UNESCO, bu çalışmalarıyla tsunami felaketlerinde dirilik ve dünyalık kayıplarını en uzuv dökmek düşüncesince yapılması müstelzim çalışmalar dair farkındalığı artırmayı amaçlıyor.
IOC, örgen devletlerde gerçekleştirdiği yetişek programlarıyla da tsunami iletişimi ve boşaltma tatbikatları düzenliyor.
Tarihin en şişman 10 Tsunamisi
26 Aralık 2004’te Endonezya'nın Sumatra kıyılarında 9,1 büyüklüğündeki hareket sonrası tsunami felaketi yaşandı. 30 kilometre derinlikte meydana geldiği kestirim edilen hareket sonrası oluşan 50 m. yükseklikteki dalgalar Meubolah, Sumatra’da 5 kilometre içeriye derece ilerledi. Olayda kısaca 230 bin erkek yaşamını kaybetti.
11 Mart 2011'de Japonya'nın Kuzey Pasifik kıyısında meydana mevrut tsunami 18 binden birlikte tomar insanoğlunun yaşamını kaybetmesine illet oldu. Japonya'nın şark kıyısında oluşan 10 m. yüksekliğindeki dalgalar, 452 bin ferdin eğreti barınaklara taşınmasına illet oldu.
1 Kasım 1755'te Portekiz’in Başkenti Lizbon'da meydana mevrut 8,5 büyüklüğündeki hareket sonrası oluşan 30 m. yüksekliğindeki dalgalar, Portekiz ve Güney İspanya’nın garp kıyısındaki nice şehri ve Fas'ı ağır birlikte halde etkiledi. Deprem ve tsunami sonrası Portekiz, Fas ve İspanya’da kısaca 6 bin erkek yaşamını kaybetti.
27 Ağustos 1883'te Endonezya'da Krakatau Kaldera volkanının patlaması kararı meydana mevrut tsunami, Anjer ve Merak kasabalarını yıktı. Tsunami kararı 38 bin, volkanik patlama kararı ise 2 bin erkek iktisap kılmak kıl payı toplamda 40 bin yöreleri insanoğlunun yaşamını kaybetmiş bulunduğu açıklandı.
20 Eylül 1498'de Japonya'nın Enshunada Denizi'nde 8,3 büyüklüğünde birlikte hareket bulunduğu kestirim ediliyor. Deprem kararı oluşan tsunaminin, Kii, Mikawa, Surugu, Izu ve Sagami kıyılarını etkilediği ve 31 bin ferdin yaşamını kaybetmiş bulunduğu belirtiliyor.
28 Ekim 1707'de gine Japonya Nankaido'da meydana mevrut 8,4 büyüklüğündeki depremin Kyushyu, Şikoku ve Honshin kıyılarını etkilediği ve dalgaların 25 metreye derece yükseldiği belirtiliyor. Tsunaminin etkilediği alanda aşırı sayıda iskân yerinin hasar görmüş bulunduğu ve kısaca 30 bin dirilik kaybının yaşandığı kayıtlara geçti.
15 Haziran 1896'de Japonya'nın Sanriku branşında 7,6 kendisine kestirim edilen hareket ve peşi sıra gerçekleşen tsunaminin 11 binden birlikte tomar evi yıktığı 22 bin ferdin de ölümüne illet bulunduğu belirtiliyor. 38 m. yükselen dalgaların başkaca Çin'in şark kıyılarını etkilediği ve 4 bin ferdin ölümüne illet bulunduğu raporlarda arsa aldı.
13 Ağustos 1868'de Şili'nin kuzeyinde 8,5 büyüklüğündeki depremden sonradan oluşan ve dalavere boyu 21 m. bulunduğu kestirim edilen tsunaminin ise 3 çağ sürdüğü ve kısaca 25 bin ferdin ölümüne illet bulunduğu kayıtlara yansıdı.
24 Nisan 1771'de Japonya'nın Ryukyu Adaları'nda gerçekleşen 7,4 büyüklüğündeki depremin bölgedeki nice talibi etkilediği, 85 m. yüksekliğindeki dalgaların en şişman ziyanı Ishigaki Adası'na verdiği belirtiliyor. Bu felakette kısaca 12 bin ferdin öldüğü tabir ediliyor.
18 Ocak 1586'da Japonya'nın Ise Bay branşında meydana mevrut 8,2 büyüklüğündeki hareket tsunamiye illet he ve dalgalar 6 metreye derece yükseldi. Can kaybı sayısı ise bilinmiyor.
