Madrid
İspanya'da iç harp (1936-1939) ve diktatör Franco (1939-1975) döneminin kayıplarını anımsamak düşüncesince kazılar eden Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH), Toledo'nun Recas ilçesinde ortak tarlada 85 sene evvela kurşuna dizilen 7 ferdin kemiklerini buldu.
Franco diyetinin militanlarınca 19 Kasım 1936'da evlerinden çıkartılarak tarlada kurşuna dizilen 26 ve 64 yaşları arasındaki 7 komşunun kemiklerini 3 günce hafriyat işleminin arkası sıra çıkartan ARMH yetkilileri, yapılacak DNA testlerinin arkası sıra kalıntıların ailelere tasdik edileceğini belirtti.
ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, AA muhabirine icra ettiği açıklamada, bahis konusu şahısların kurşuna dizilerek öldürüldüğünü ve yalnızca 30 santim derinlikte kalıntılarının bulunduğunu kaydetti.
Metal dedektörlerle meydana getirilen aramalarda aşırı sayıda kurşun ve gereksiz kapçık bulduklarını da aktaran Gonzalez, şunları söyledi:
"Kurşuna dizilenlerden 5'i ortak yerde, baba-oğul bulunan 2'si de az buçuk giderek beraberce gömük bulundu. Resmi define kayıtları bulunmadığı düşüncesince 85 sene evvela kesinlikle buraya gömüldüklerini bilmiyoruz. Ancak ailelerin ve köylülerin çabasıyla arazi tahmini işlenmiş ve buraya ortak hece taşı konulmuştu. Kazıya başlayınca kemikler derinde bulunmadığı düşüncesince doğrudan ulaştık."
İspanya'da iç harp ve diktatör Franco döneminin kayıplarına bağlı toplu mezarların resmi kaydının aşırı az bulunduğunu vurgulayan Gonzalez, "İspanya'da ne derece toplu mezar bulunduğunu katiyen bilemeyeceğiz. Mevcut bilgilerle 2 binden ortak tomar belediyede toplu mezar bulunduğu düşünülüyor lakin İspanya'da 8 bin 130 şehremaneti var ve bunların rastgele ortak birinde ortak toplu mezar olması muhtemeldir." dedi.
"İspanyol devletinin iç savaşın mağdurlarını tanıması acımızı hafifletir"
Oğlu ve 5 maaş torunuyla hafriyat çalışmalarını izlemeye mevrut Paloma Sevilla da duygularını şu laflarla tabir etti:
"Benim dedem burada gömülü. Bizim düşüncesince lezzetli ateş ortak duygu. Bir taraftan bundan böyle kalıntılarına ulaşıldığı ve ortak mezarının olabileceği düşüncesince seviniyoruz öbür taraftan da ailemizin çekmiş bulunduğu tamamı sıkıntılar yüz sıkıntı duyuyoruz. Çocukken annemle beraberce buraya gelip, dedemin kalıntılarını anımsamak düşüncesince tarlanın rastgele ortak yerini kazdığımızı lakin tek bilinçlilik bulamayıp döndüğümüzü hatırlıyorum. Bizim acımız tek biçimde ödenmez lakin İspanyol devletinin iç savaşın mağduru bulunan bizleri tanıması en azından acımızı hafifletir."
Franco döneminde 200 bine benzeyen isim yaşamını kaybetti
Sivil maşer örgütü bulunan ARMH, 2000'de başlatmış bulunduğu çalışmalarla şimdiye derece 30'dan ortak tomar şehirde 235'e benzeyen toplu mezar açıp buradan çıkardığı kalıntılarla 1650'ye benzeyen ferdin kimliğini belirleyerek ailelerine tasdik etti.
İspanya tarihinin en hunriz ve üzüntülü yılları bulunan diktatör Franco döneminde rastgele ortak dü taraftan da (Cumhuriyetçiler ve Milliyetçiler) 200 bine benzeyen isim yaşamını kaybederken, Cumhuriyetçilerden kestirmece 130 bin isim kurşuna dizilerek, çoğunluğu toplu mezarlara gömülmüştü.
ARMH, bu dönemin kayıplarını arama, bulma ve etiket belirleme ika çalışmalarının kendilerinin değil İspanyol devletince yapılmasını, mağdur ailelerin yaralarını lahana sarması sorumluluğunun devlete ilişik bulunduğunu savunuyor.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de dönemin sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve diktatör Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanak vermeyi öngören önceki siyasal adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, diktatör Franco dönemini övgücü tamamı figürler kaldırılmış, o çağa ilişik sokaklara sunulan adlar değiştirilmişti.
Bu kanun yardımıyla diktatör Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da "Valle de los Caidos" anlı şanlı abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki eş mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol ortak yönetim hükümeti "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı hâlâ da geliştiren ortak kanun tasarısını Bakanlar Kurulu'nda benimseme yazar Meclis'e göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanak sağlayan Katalan ve Bask ayrılıkçı siyasal partilerin metni ehliyetsiz bulması ve muhalefetteki iyi partilerin ağız ağıza erinç çıkması dolayısıyla tasarının oylanması daha umumi kurula getirilemedi.