Beyrut
Yemen, Suriye, Irak ve Lübnan, Suudi Arabistan ile İran ortada kazanç çatışmalarının yaşandığı devletlerin başlangıcında geliyor.
Ezeli dü rakip ortada Lübnan üstünden başta 2016'dan beri ağır çekişmeler yaşanıyor. Eski Başbakan Saad el-Hariri'nin, 2016'da Hizbullah ile ortak yönetim hükûmeti hükümetini kurmasından sonradan Riyad ve Beyrut ilişkileri gerilemeye başladı.
Suudi Arabistan ve Lübnan ortada iplerin kopmasına sebep bulunan akıbet fenomen ise Suriye diyetine yakınlığı ile bildik Marada Hareketi Partisinden Enformasyon Bakanı George Kardahi'nin Suudi Arabistan'ı Yemen'deki iç harp zımnında kaba ortak dille eleştirmesi oldu.
Kardahi'yi esbabımucibe yayınlayan Riyad yönetimi, 29 Ekim'de Beyrut Büyükelçisi'ni çekti. Riyad'ın peşi sıra Bahreyn ve ortak devir sonradan da Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) büyükelçilerini Beyrut'tan çekeceğini duyurdu.
Lübnan lirasının akıbet 1 yılda dolar karşısında yüzdelik 90 bedel kaybetmesi ve çarpıcılık krizinin bitmeme etmesinin peşi sıra Körfez ambargosu, ülkedeki konuşu krizi elan da derinleştirebilir.
AA muhabiri, Lübnan ve Suudi Arabistan ortada yaşanmış bulunan bulunan kriz, bunun peşinde yatan dinamikler ve Lübnan'a muhtemel yansımalarını 5 soruda derledi.
Lübnan ve Suudi Arabistan arasındaki akıbet krizin nedeni ne?
İki diyar ortada krizin pırtlak vermesinin müsebbibi Lübnan Enformasyon Bakanı Kardahi'nin 27 Ekim'de gösterilen fakat elan ilk çekilen ortak programda, Riyad'ı Yemen'deki harp dair eleştirmesi adına gösteriliyor.
Kardahi, Suriye'deki Esed diyetine yakınlığı ile bildik Hristiyan Marada Hareketinin kotasından 10 Eylül'de kurulan ortak yönetim hükûmeti hükümetinde göreve başladı.
Katar merkezli Al Jazeera monitör kanalının programında mütekellim Kardahi, İran destekli Husilerin Yemen'de çıkarlarını savunduğunu, Suudi Arabistan'ın Yemen'de yürüttüğü savaşın da saçma bulunduğunu söylemişti.
Lübnan Başbakanı Necib Mikati ve Cumhurbaşkanı Mişel Avn, ayrımsız devir Kardahi'nin sözlerinin hükümetin Suudi Arabistan ve öbür Arap ülkeleriyle politikasını yansıtmadığını, kendisinin de bu ifadeleri icra vekili yapılmaksızın ilk kullandığını bildirdi.
Riyad yönetimi, devrisi devir Kardahi ve yıldırı örgütü onama ettikleri Hizbullah'ın diyar içinde kalan hakimiyetini esbabımucibe göstererek, Beyrut Büyükelçisi'ni çektiğini ve kâffesi ithalatı da durduğunu duyurdu.
Başbakan Mikati, Riyad'ın bu tutumunu halletmek düşüncesince Kardahi'den fedakarlık yapmasını isteyerek, imalı ortak halde ülkenin menfaati düşüncesince ya kusur dile veya istifa et çağrısında bulunmuştu.
Ancak gelinen noktada Kardahi, kusur dilemedi, istifasının da bahis konusu olmadığını söyledi.
Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib, Kardahi'yi krizin "günah keçisi" adına niteledi.
Beyrut, Riyad ve Tahran arasındaki çekişmenin bedelini mi ödüyor?
Suudi Arabistan ve İran ortada yıllardır, Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan'da vekalet grupları üstünden ağır çekişmeler ve çatışmalar yaşanıyor.
Riyad ve Tahran, bu ülkelerdeki Sünni ve Şiiler üstünden kurulan silahlı vekalet grupları, dayanaklık eylemek verdikleri politik partiler ve siyasetçilerle, akçalanmış ettikleri iletişim araçları organlarıyla birbirlerinin çıkarlarını amaç alıp, bahis konusu devletlerde politik ve askeri kuvvet elde etmeye çalışıyor.
Son devirde dü diyar arasındaki en kaba çekişmenin yaşandığı diyar Yemen. İran destekli Husiler sahada askeri inkişaf kaydedip çoğunlukla Suudi Arabistan topraklarındaki sınıra DOĞRU askeri ve çırçıplak yerlere bomba gebe İHA'larla saldırılar düzenliyor.
Lübnan'da ise Riyad yönetimi, İran destekli ve Suudi Arabistan çeşidinden yıldırı örgütü adına onama edilen Hizbullah'ın kalan askeri ve politik nüfuzundan rahatsız.
Riyad, İran destekli Hizbullah'ı, Yemen'e cenkçi gönderip, ülkesinin millî güvenliğini zılgıt etmekle suçluyor.
Problem meydana getiren ortak öbür madde da Hizbullah'ın Lübnan'daki kâffesi mevki limanlarını arama yazar Körfez ülkelerine narkotik sevkiyatı yapması adına gösteriliyor.
Açık raporlara göre, İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin öldürülmesinden sonradan Hizbullah'ın Suriye, Irak ve başta Yemen'deki görevi elan da güçlendi.
Suudi Arabistan, bulunan krizin gerçek nedeninin Lübnan'ın kendisi değil İran'ın oradaki kalan Hizbullah hegemonyası bulunduğunu dillendiriyor.
Bunu açıkça ortak halde anlatım fail Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan oldu.
Bin Ferhan, 30 Ekim'de icra ettiği açıklamada, "Lübnan'la rastgele ortak bunalım yok. Bilakis Lübnan'daki kriz, İran'a vekalet edenlerin hegemonyası nedeniyledir. " dedi.
Hizbullah'ın güçlendiği politik mekanizmada Lübnan mevki müesseselerinin zayıfladığını korumak için çaba sarfeden Bin Ferhan, "Bu gidişat da Lübnan hükümetini halkının çıkarlarının aksine akıntı etmeye zorluyor." ifadelerini kullandı.
Hizbullah "Lübnan'ı arama ediyor" ifadesi ne derece doğru?
Suudi Arabistan yönetimi, Lübnan ile diplomatik ve ticari ilişkilerini kestiğini açıklamak düşüncesince yayımladığı mukayyet açıklamada, "Hizbullah ülkenin kâffesi limanlarını arama ediyor" iddiasında bulundu.
Riyad'ın bu iddialarına cevap Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib'den geldi.
Hizbullah'ın ülkenin asal bileşenleri ortada toprak aldığını tamlayan Buhabib, "Ancak kâffesi Lübnan, Hizbullah değil. Lübnan'ı da domine etmiyor." niteleyerek konuştu.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Abu Dabi merkezli "The Emirates Policy Center (EPC)" akıl kuruluşunda Lübnan uzmanı adına etkin Hanin Ghaddar, Hizbullah'ın mevki içinde mevki bulunduğunu ayrıca Lübnan devletinden elan çelimli bulunduğunu belirtiyor.
Ghaddar imzasıyla EPC çeşidinden piyasaya sürülen tutanağa mucibince Hizbullah, güçsüz mevki kurumu üstünden devletin ordusu, para ve içtimai sistemine koşut adına büyüdü.
Suriye'nin 2005'te Lübnan'dan çekilmesinden sonradan ülkedeki askeri ve politik boşluğu Hizbullah'ın doldurduğuna toprak maruz raporda, örgütün arsıulusal topluluğun tepkisini çekmemek düşüncesince Lübnan'ı aracısız arama eylemek hesabına arkada durarak değişik mezheplerden öne sürdüğü erkek oyuncular ve siyasetçilerle hükümeti yönetmeyi yeğleme etmiş yer aldığı öne sürülüyor.
Hizbullah, 2018'de umumi seçimlerde 128 sandalyenin bulunmuş yer aldığı Meclise 12 mebus gönderdi. mühim ortak parçası yer aldığı 8 Mart Bloku ortak yönetim hükûmeti hükümetinde toprak aldı.
Mikati başbakanlığındaki ortak yönetim hükûmeti hükümetinin ehemmiyetli ortağı bulunan Hizbullah, İran ve Suriye diyeti destekli 8 Mart Bloku da az elan 24 bakanın 22'sini elinde bulunduruyor.
Hizbullah'ın hükümetteki politik gücü zımnında kabineden çıkan kararlardaki etkinliği kaçınılmaz. Bunun en belirgin örneği de 4 Ağustos 2020'deki Beyrut Liman patlaması vakasında görülüyor.
Hizbullah ve onun müttefiki Şii Emel Hareketi'nin icra vekili ve milletvekilleri, soruşturmayı tay tay arabası bilgili Tarık Bitar'ın kâffesi çağrılarına karşın ifadeye gelmediği kabil Bitar'ın görevden alınmasını istem ediyor.
Beyrut Limanı patlamasına bağlı soruşturmaya tepkime yayınlayan Hizbullah ve Emel Hareketi, 12 Ekim'den beri kabin toplantılarına katılmıyor. Bu sebeple Mikati de hükümet toplantılarını düzenleyemiyor.
Ayrıca Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'a mucibince yalnızca Lübnanlı 100 bine DOĞRU cenkçi ülkede muhtemel ortak harbe müheyya durumda.
Suudi Arabistan'ın Lübnan ile ilişkilerini bozmasının ehemmiyetli nedenlerinden birisi de Hizbullah'ın Suriye'deki iç harpte Esed diyetinin beraberinde toprak alması.
Suriye'deki iç savaştan sonradan Yemen'e de militan gönderilmiş yer aldığı tez edilen Hizbullah'ın, Irak'taki Haşdi Şabi çatısı altında Irak Hizbullahı'nı kurduğu ve binlerce milisi eğittiği çoğunlukla gündeme getiriliyor.
Uyuşturucu meselesinde ise Suudi Arabistan'ın Beyrut Büyükelçisi Velid el-Buhari, Nisan 2021'de içtimai iletişim araçları hesabından icra ettiği açıklamada, akıbet 6 yılda Lübnan'dan Suudi Arabistan'a sokulmaya çalışılmış bulunan 600 milyon narkotik hapın ele geçirildiğini aktarmıştı.
Beyrut nite ortak hal dolayısıyla başvurdu ve ki nerede duruyor?
Krizin yaşandığı andan itibaren Başbakan Mikati, Riyad'ın diplomatik ve ticari ilişkilerini kesmesinden sıkıntı duyduğunu belirtti ve kararın gözden geçirilmesini istedi.
Mikati, Kardahi'den ülkenin menfaatleri düşüncesince fedakarlık yapmasını arzuladı fakat Hizbullah Kardahi'nin peşinde durarak, istifa etmesinin ülkenin egemenliğinin ihlal edilmesi anlamına geldiğini duyurdu.
Hizbullah'ın, Mikati'yi Kardahi'nin istifa etmesi biçiminde kabineden bakanlarını çekmekle zılgıt etmiş yer aldığı encam sürüldü.
Kardahi'ye Hizbullah'tan sonradan üyesi yer aldığı Marada Hareketi önderi Süleyman Franciye'den dayanaklık eylemek geldi.
Ancak emektar Lübnan Başbakanı ve Müstakbel Hareketi önderi Saad Hariri, Dürzi İlerici Sosyalist Partisi önderi Velid Canbolat, Hristiyan Lübnan Güçleri önderi Semir Caca ise Kardahi'yi Arap ülkeleriyle ilişkileri bozmakla suçlayıp istifa etmesi çağrısında bulundu.
Uluslararası kurda ise Beyrut yönetimi, probleminin çözümü düşüncesince ABD'nin kapısını çaldı.
Lübnan Dışişleri Bakanı Buhabib, ABD'nin problemi çözebilecek güçte bulunduğunu belirterek, iane talebinde bulunduklarını bildirdi.
Krizin yaşanmasından doğrudan sonradan Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Bin Ferhan'ın cemaziyelevvel Yemen ve diyalekt gelişmelere bağlı ortak telefon görüşmesi geçekleştirmesi dikkati çekti.
İran ve Yemen'de Kardahi düşüncesince dayanaklık eylemek gösterileri düzenlendi
Lübnan'ın Tahran Büyükelçilik binası uğrunda ortak araya mevrut İranlılar, Kardahi'nin posterini taşıyarak el birliği eylemi düzenledi.
Yemen'de Husilerin kontrolündeki Sana'da Kardahi'nin Suudi Arabistan düşüncesince gider etmiş yer aldığı ifadeler ve fotoğrafı reklam panolarına asıldı.
Krizin peşi sıra Kardahi, İran öncülüğünde "direniş cephesinin" kahramanlarından birisi adına duyuru edildi.
Körfez ülkelerinin yaptırımı Lübnan ekonomisini nite etkiler?
Suudi Arabistan ve öbür Körfez devletleri Lübnan'daki yurt ve gezim sektörüne en aşırı envestisman karşıcı devletlerin başlangıcında toprak alıyor.
Lübnan'da tahminî 15 sene devam eden iç savaşın sonlandırılmasında Riyad'ın ehemmiyetli ortak görevi vardı. Taif Anlaşması'yla iç mücadelesi tamamlayan Riyad, ülkenin baştan kalkındırılması düşüncesince de ağır yatırımlarda bulundu.
Dönemin Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin Suudi Arabistan ile kurduğu çelimli münasebat sonucunda dü diyar aşırı yakınlaştı ve bilyon dolarlık yatırımlar Lübnan'a geldi.
Başta Beyrut kazanmak şartıyla Cebel-i Lübnan'a Körfez'den nice gezmen atak etti ve yurt satın aldı.
Riyad ve Kuveyt, 2006'da İsrail ve Hizbullah savaşının peşi sıra Lübnan lirasının çöküşünü engel kazanmak düşüncesince 1 bilyon 500 milyon dolarlık ücreti Lübnan Merkez Bankası rezervine ekledi.
Paris'te planlı dayanaklık eylemek konferansında Riyad, Lübnan'a 7,6 bilyon dolarlık mali dayanaklık eylemek taahhüdünde bulunmuş oldu ve bunun 1,1 bilyon dolarını gerçekleştirme etti.
Saad Hariri'nin, Hizbullah ile 2016'da hükümeti kurmasından sonradan Suudi Arabistan mali desteğini çekilme sonucu aldı. Riyad, Beyrut'u İran'ın uydusuna girmekle suçladı.
Riyad ve Beyrut ilişkileri 2016'dan beri kötüleşti. Aynı sene Lübnan'ın, Suudi Arabistan'ın Tahran'daki Büyükelçiliğine saldırıyı kınamaması üzerinde Lübnan ordusuna verilecek bulunan 3 bilyon dolarlık mali dayanaklık eylemek kesildi.
Lübnan'da 2019'da pırtlak sağlayan konuşu krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti.
Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a yolculuk etmemesi anlamında uyarması üzerinde Körfezli gezmen sayısı ağır halde azaldı.
Lübnan'da 2019'da pırtlak sağlayan konuşu krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti. Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a yolculuk etmemi düşüncesince uyarması üzerinde Körfez'den gezmen gelişi ağır ortak halde azaldı.
Lübnan'ın 2020'deki dış satım kütlesi 3 bilyon 500 milyon dolar civarında. Ülkede, 250 milyon dolarlık dış satım kütlesi ile İsviçre ve BAE'den sonradan Suudi Arabistan 3'üncü tam toprak alıyor.
BAE'ye meydana getirilen dış satım ise tahminî 400 milyon dolar. İlişkisini kesen ortak öbür diyar bulunan Kuveyt'e 100 milyon dolarlık dış satım gır konusu.
Lübnan'ın ağır çarpıcılık krizi sorununu halletmek düşüncesince Suudi Arabistan'ın bölgedeki dü müttefiki bulunan Ürdün ve Mısır'dan iane talebinde bulunması da ehemmiyetli konuların başlangıcında geliyor.
Riyad yönetimi halihazırda Ürdün ve Mısır'ın Lübnan'a Suriye diyeti üstünden çarpıcılık ve saf gürültü yağı lambası yağı ihracına itiraz etmiyor.
Ancak gelinen noktada Hizbullah ve İran'a erinç Lübnan'ın ortak yaşlı adına kullanılması durumunda, çarpıcılık ve saf gürültü yağı lambası yağı ihracatında teessürat da yaşanabilir.