Tahran
İranlı uzmanlar, AA muhabirine, İran ile 4+1 devletleri ve ABD ortada Viyana'da 6 dolaşma meydana getirilen görüşmelerin devamı namına bu ay süresince baştan başlaması beklenir müzakereleri değerlendirdi.
Tahran Terbiyet Müderris Üniversitesi Öğretim Üyesi Veli Gülmuhammedi, nükleer anlaşmayla ilgilendiren görüşmelerin alıngan birlikte süreçten geçtiğini ve bu hassasiyetin İran düşüncesince birlikte kıvrım henüz birlikte tomar bulunduğunu belirtti.
Gülmuhammedi, acemi birlikte anlaşmanın sağlanamaması şeklinde ABD'nin, Fransa, İngiltere ve Almanya'nın da desteği ile Tahran'a müteveccih baskıyı artıracağını, İran'ın ise nükleer ve diyalekt faaliyetlere çaba vereceğini ve bu halde ilişkilerin emektar Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad zamanına arka döneceğini söyledi.
"İran kazalı birlikte durumla gönül rahatlığı karşıya
Donald Trump'ın tersine ABD'nin acemi Başkanı Joe Biden'ın Avrupalı müttefikleriyle İran aleyhine birlikte ortak yönetim kurabileceğine ayraç fail Gülmuhammedi, şu halde konuştu:
"İran kazalı birlikte durumla gönül rahatlığı karşıya. Bu korku de geçenlerde gerçekleşmesi beklenir bulunan nükleer anlaşmanın ölümüdür. Bunun esas sebebi de Viyana müzakerelerinin ertelenmesi. Nükleer anlaşma canlanmazsa İran'ın ABD ve Avrupalı devletler ile ilişkilerinde başkalık meydana gelecektir."
"Müzakereler bu yol de akıbet vermezse nükleer anlaşmanın hayatını kaybettiğini söyleyebileceğiz"
Müzakerelerin teşrinisani sonuna denli başlaması şeklinde doğrudan sonuçlanmayacağı ve 2022'nin önce aylarına denli sürebileceği öngörüsünde mevcut Gülmuhammedi, "Müzakereler bu yol de akıbet vermezse nükleer anlaşmanın hayatını kaybettiğini söyleyebileceğiz artık. Bu noktada İran muhaliflerinin B, C, D planları uygulamaya geçirilecektir. İran, şita mevsiminin ortası yahut sonuna denli müzakerelere dönmez ve nükleer anlaşma canlanmazsa bu İran düşüncesince koşulları henüz da ağırlaştıracaktır. Karşı yan da uranyumun zenginleştirilmesi kabilinden adımlar karşısında bazısı sorunlarla gönül rahatlığı karşıya duracak fakat İran'ın sorunları henüz fazla." değerlendirmesinde bulundu.
İran'ın anlaşmaya dönmemesi ve taahhütlerini hesabına getirmemesi yerinde Biden'ın baskıyı ve yaptırımları artıracağını dile getiren Gülmuhammedi, oluşacak acemi dengelerde Tahran yönetiminin edisyon araçları ve argümanlarının zayıflayacağını tabir etti.
"Reisi hükümetinin nükleer anlaşma üstüne saydam ve açık birlikte tavrı yok"
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi hükümetinin nice seçenek ve seçeneği değerlendirdiğini fakat nükleer anlaşmadan henüz dobra birlikte yöntem olmadığını korumak için çaba sarfeden Gülmuhammedi, şu halde bitmeme etti:
"Reisi hükümetinin içerideki hesaplı sorunlarda bulunduğu kabilinden nükleer anlaşma üstüne da saydam ve açık birlikte tavrı yok. Daha aşırı muğlak birlikte tutuma sahip. Bu da hükümetteki organların oydaş olmamasıyla ilgili. Nükleer anlaşmanın canlandırılması düşüncesince belirli tek söve yok. Ruhani hükümetinin amacı aşırı netti ve yaptırımların kaldırılmasına odaklanmıştı. Reisi düşüncesince ayrımsız şeyi bildirmek mümkündür değil. Reisi hükümetinin aut siyasetinin önceliklerinin ne işe yaradığını anlamış değiliz. Bu konudaki politikası belirsiz."
Reisi hükümetinin Rusya, Çin ve Hindistan kabilinden ülkelerle ilişkileri geliştirerek yaptırımları ruhsuz bir duruma getirebileceğine müteallik birlikte ide bulunduğunu fakat bunun da nükleer anlaşmanın akıbetine ilişkin bulunduğunu vurgulayan Gülmuhammedi, şu görüşleri paylaştı:
"Eğer şita ortası yahut sonuna denli nükleer anlaşma canlanmazsa öldüğüne hükmedebiliriz. Mevcut koşullarda nükleer anlaşmanın alternatifi yok. İran'ın kafasında acemi birlikte anlaşma var ise ABD henüz birlikte tomar ödün istem edecektir. Kongrenin onayı yapılmaksızın beklenir acemi birlikte anlaşmanın mümkündür olup olmayacağı da belirsiz. Kongreye sunulması şeklinde acemi birlikte anlaşmanın onaylanmasını eneze birlikte belki namına görüyorum. Ayrıca acemi birlikte anlaşma olursa İsrail kabilinden devletlerin çıkarları gözetilecektir. Ayrıca İran dosyası Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine (BMGK) gidecektir ve koşulları İran düşüncesince sıkıntılı bir duruma getirecektir."
"Geçen devir İran'ın aleyhine işliyor"
İranlı politika uzmanı ve erke mühendisi Muhammed Hadi Musevi ise Reisi hükümetinde arazi bölgelerin iri kısmının arsıulusal hesaplı sistemi resmi namına tanımadığını ve evren ile alım satım kurmadan da içerideki potansiyele isnaden koşulları iyileştirebileceklerini düşündüklerini aktardı.
Reisi'nin, cumhurbaşkanlığı görevinin başlangıcında İran önderi Ali Hamaney ve diyetle dava hayatta olmak istemediğini dile getiren Musevi, "Reisi, al hatları aşmadan müzakereleri bitmeme yol açmak istiyor fakat bu mümkündür değil. Geçen devir İran'ın aleyhine işliyor. 2021 yılının sonuna denli nükleer anlaşma ile ilgilendiren birlikte anlaşma sağlanmazsa Biden müzakerelere eskisi denli ehemmiyet vermeyecektir. Böyle olursa eskiden bulunduğu kabilinden arsıulusal kamuoyunun da desteğini alarak İran'ı yaptırımlara yayımcı tutmayı yeğleme edecektir." değerlendirmesinde bulundu.
Reisi hükümetinin "yıpratıcı müzakerelerin" ve "müzakere düşüncesince müzakerenin" ardında olmadığını tez ettiğini fakat müzakereleri Brüksel'de başlatarak "müzakere düşüncesince müzakere" periyodunu izlem ettiğini kail Musevi, İran'ın tavrının 5+1 ülkelerinin muhalefetine bozukluk bulunduğunu ve Rus diplomatların da Tahran'ın kararsızlığını eleştirdiğini hatırlattı.
Batılı devletlerin Ruhani devrinde anlaşma sağlanamaması yerinde acemi hükümetle bunun güç olacağını öngördüğüne dikkati çekici Musevi, şunları söyledi:
"Uluslararası finansal şirketler İran'a dönse de İran bankalarıyla çalışmaya niyetleri yok. Reisi ve kadrosu yaptırımların kalkmasını rüçhan siyasa namına görmüyor. Reisi kadrosundaki birileri nükleer anlaşmaya muhalifler. Bunlar acemi yaptırımların bundan sonra kendilerine hasiyet etmeyeceğine ve bunları Rusya, Çin ve Rusya kabilinden ülkelerle teşrikimesai yaparak arama dibine alabileceklerine inanıyor."
Biden'ın diyar süresince krizlerle uğraştığı düşüncesince Kongrenin desteğine gereksinimi bulunduğunu vurgulayan Musevi, ABD Başkanı'nın Tahran'a gönül rahatlığı okşayıcı adımlar atması şeklinde Cumhuriyetçilerin ve Demokratların tepkisiyle gönül rahatlığı karşıya kalacağını tabir etti.